Po raz 37 przedstawiciele polskich emigracyjnych instytucji kulturalnych spotkali się na sesji Stałej Konferencji Muzeów, Bibliotek i Archiwów na Zachodzie organizowanej w tym roku przez Muzeum Polskie w Rapperswilu. Powołanie Stałej Konferencji w roku 1978 miało na celu ułatwienie kontaktów między instytucjami emigracyjnymi. Oprócz prezentacji referatów miały konferencje dodatkowy wymiar – tworzenie coraz to lepszej atmosfery wzajemnej współpracy oraz wzmacnianie więzi międzyludzkich i międzyinstytucjonalnych. Podczas nieformalnych spotkań i rozmów, jakie odbywamy corocznie, wypracowana została ich nowa formuła – zrazu luźna więź przekształciła się z latami w przyjacielską, w poczucie wspólnoty. Obecność wszystkich członków i gości potwierdziła wytworzenie się bardzo już zżytej grupy osób połączonych wspólną ideą ochrony i kultywowania polskiego dorobku kulturalnego za granicą.
Idea stałej współpracy, dorocznych spotkań polskich instytucji emigracyjnych zrodziła się w roku 1978 i pierwsze spotkanie odbyło się w Rapperswilu. W sesji wzięli udział przedstawiciele Ministerstw: Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Senatu RP i Wspólnoty Polskiej.
Przybyli przedstawiciele instytucji państwowych w Polsce: Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, Instytutu Pamięci Narodowej, Zakładu Naukowego im. Ossolińskich, Biblioteki Jagiellońskiej, polskich uniwersytetów, Muzeów oraz przedstawiciele Stowarzyszeń kulturalnych.
Na otwarcie konferencji przyjechali przedstawiciele Ambasady RP w Bernie: J.E. Jaromir Sokołowski, attaché wojskowy płk. Robert Bodzioch,radca ambasady p. Wojciech Pomianowski.
Tegoroczna sesja poświęcona była wspomnieniom o twórcach, mecenasach emigracyjnych instytucji, zarówno kościelnych jak też świeckich. Ich nazwiska nie są w Polsce znane, a przecież nie szczędzili oni czasu i pieniędzy na zbudowanie fundamentów do dzisiaj działających instytucji.
O życiu i działalności Emeryka Hutten-Czapskiego i Józefie Michałowskim mówił niezwykle barwnie Stanisław Morawski z Fundacji Rzymskiej Margrabiny J.S. Umiastowskiej, a wspomnienie o Ks. E. Raczku przygotował ks. dr Hieronim Fokciński z Papieskiego Instytutu Studiów Kościelnych. Dwa referaty poświęcone były Bibliotece Paryskiej i Towarzystwu Historyczno-Literackiemu – o kolekcjach artystycznych opowiedział A. Niewęgłowski, a referat o funkcjonowaniu THL-u przygotował J. Makowiecki. Ksiądz dr R. Czarnocki wspominał rektorów Polskiej Misji Katolickiej we Francji i ich dobroczynną działalność.
Dyrektor Biblioteki Posk-u z Londynu, dr D. Platt, przypomniała o darczyńcach prowadzonej przez nią instytucji: Irenie i Wacławie Motzach. Eugenia Maresch ze Studium Polski Podziemnej przywołała postaci kobiece, które miały znaczący wpływ na działalność tej instytucji: matkę i córkę z rodziny Czarnockich. Jadwiga Kowalska przedstawiła życiorysy osób pozostających w owym czasie w cieniu: Heleny Sikorskiej, żony generała oraz Księdza Prałata Wł. Staniszewskiego z nowo przyjętego w poczet członków MAB-u archiwum Polskiej Misji Katolickiej w Anglii.
O twórcach Muzeum Tradycji oręża Polskiego w Nowym Jorku mówił dr T. Lachowicz, a dyrektor M. Kot poświęciła swoje wystąpienie dobrodziejom Muzeum Polskiego w Chicago. Postaci Aleksandra Mełenia-Korczyńskiego i Stanisława Jordanowskiego przypomniały Ewa Jędruch i Iwona Korga z Instytutu Piłsudskiego w Nowym Jorku. Dobrodziejom Biblioteki w Montrealu poświęcił swój referat S. Władysiuk z Polskiego Instytutu Naukowego w Kanadzie i Biblioteki im. Wandy Stachiewicz, a o historii powstania Muzeum T. Kościuszki opowiedział dr. Jan Konopka.
Oprócz referatów przygotowanych przez członków Stałej Konferencji wysłuchaliśmy również wystąpień naszych gości: z Niemiec – dr Jacka Barskiego – o Centrum Dokumentacji Kultury i Historii Polaków w Niemczech, dr B. Schmid-Adamczyk o zbiorach A.M. Boutroux – de Ferra w Valdemossie, dr M. Ptasińskiej o Konstantym Górskim, dyrektora Zakładu Ossolińskich A. Juzwenko o emigracyjnych darczyńcach kierowanej przez niego instytucji. Z Dyrekcji Naczelnej Archiwum Polskiego, dr A. Biernat przypomniał historię powołania Rady Dziedzictwa Archiwalnego. Z Muzeum miasta Łodzi dr C. Pawlak przedstawił historię rodziny Poznańskich i Silbersteinów oraz ich kolekcje sztuki.
Konferencji towarzyszyły dwa wernisaże wystaw: rzeźb Beaty Czapskiej z Paryża i wystawie przygotowanej wspólnie przez Muzeum Polskie w Rapperswilu i Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie poświęconej polskim żołnierzom internowanym w Szwajcarii. Wystawie towarzyszyła prezentacja albumu fotograficznego opracowanego przez Tomasza Stempowskiego z Instytutu Pamięci Narodowej „Polskie drogi przez Szwajcarię”. W albumie wykorzystane zostały zdjęcia z archiwum Muzeum Polskiego w Rapperswilu, zdigitalizowane wspólnie przez pracowników Instytutu i Muzeum. Wystawę można obejrzeć w Muzeum do końca tego roku. Album można nabyć w Muzeum lub zamówić telefonicznie.
Dzięki współpracy z IPN powstał portal internetowy prezentujący wybrane dokumenty dot. 2 DSP. Program ten stworzyli archiwiści IPN pod kierownictwem Jacka Słomy. Obecnie dokumenty dotyczące 2 DSP można oglądać on-line.
Wieczorem, drugiego dnia Konferencji, odbył się koncert muzyki Franciszka Lessela, polskiego kompozytora i pianisty, jedynego Polaka, który był uczniem Haydna. Koncert wykonała i o życiu i muzyce Lessela opowiedziała Dorota Cybulska-Amsler, profesor Konserwatorium w Genewie. Wieczór muzyczny w aranżacji Doroty Cybulskiej wywołał zachwyt i pozostawił niezatarte wspomnienie.
Dzięki życzliwości dr J. Konopki koncert został sfinansowany przez Fundusz Suzanne Leisi Konopka In Memoriam oraz Organizacji Kulturalnej „Musica pro pace” z Genewy.
Anna Buchmann – Dyrektor Muzeum Polskiego w Rapperswilu